Likya Gezisi : Amyntas’ın Mezarı
Telmessos…Likya Bölgesi’nde kurulmuş antik kentlerden biri…Bugün ki Fethiye…Otobüsle şehir merkezine giriyoruz ve bir anda herkes şaşırmış bir şekilde camdan dışarı bakıyor…Ne bu bizi selamlayan kayaların üstünde ?…Bir saniye..Üstünde değil , içinde…
İlk bakışta kayalara oyulmuş birer ev , sonrasında birer tapınak gibi gözükse de bu yapılar birer mezar…Aralarından bir tanesi diğerlerinden rahatça ayırt edilebiliyor…Kral Amyntas’ın Mezarı.
Fethiye günümüzde tarihinden çok tatil yöresi olma özelliğiyle ön plana çıkan bir ilçe…Ne yazık ki bugün Kaya Mezarları ve Telmessos hakkında , hakkettikleri kadar övgü ve bilgi paylaşılmamaktadır.Bunu düşünerek gezi notlarım arasından Amyntas’ın Mezarı’nı da paylaşmak istedim.
Öncelikle genel hatlarıyla kaya mezarlardan bahsedelim. Kaya Mezarları , toplum içerisinde yüksek statüye sahip kişiler için yapılmış anıt mezarlardır…Tapınak tipi ve Ev tipi olmak üzere çeşitlendirilir…Tapınak mezarlar , Tanrı Kral diye sıfatlandırılmış kişiler için , ölümlerinden sonra da tapınmak için yapılmıştır…Bu yapılar kayalara , tepelerinden bellerinde iplerle aşağı sarkan ustalarca ve üstten başlamak kaydıyla oyulmuştur.Mezarın üstten oyularak başladığının en büyük kanıtı ise Kaunos’daki (Dalyan ) yarım kalmış mezarlardır.
Kaunos’ta bulunan Kaya Mezarları’nda da görmekteyiz ki , sütun ve duvar işlemeleri sonradan değil aynı zamanda yapılmaktadır.
Kaya Mezarları , Anadolu’da birçok ilde farklı yapılarda bulunmaktadır. Eskişehir , Amasya , Çorum , Kastamonu Kaya Mezarları’na ev sahipliği yapan illerden sadece birkaçıdır.
Yukarıdaki fotoğrafta Telmessos Kaya Mezarları görülmektedir.Yeşil çerçeve içerisine alınmış olan yapı Kral Amyntas’ın mezarıdır.Mezarda bulunan tablette ‘Hermapias oğlu Amyntas’ yazması bu mezara bir aitlik kazandırmıştır.Kırmızı çerçeve içerisinde olan mezarlar gene tapınak tarzındadır fakat Amyntas’ın Mezarı’nın aşağısında olmasından ötürü statü sahibi kişilere ait olduğu düşünülmektedir.Siyah halkalar içerisinde ise ev tipi kaya mezarları görülmektedir.Ev tipi mezarların dış cephesine ahşap motifi verilmiştir.Bu mezarların ,krala yakın olmak isteyen zenginlere ve mezarları yapan ustalara ait olduğu düşünülmektedir.Ne yazık ki Amyntas’ınki haricinde diğer mezarların kime ait olduğu bilinmemektedir.
Mezar odasının içi 3 kişiliktir.Kapıdan girildiğinde karşımıza ilk çıkan kaya yatak mezar sahibine , yanlarda duran ikisi ise ailesine aittir. Bu kaya yataklar adeta özel bir şekilde dizilmiştir.
Ünlü Fransız gezgin Charles Texier , Anadolu’yu gezerken Amyntas’ın Mezarı’na çıkmış ve burada bulunduğunun bir işareti olarak mezar kapısının sol üst köşesine imzasını bırakmıştır.Texier’in anlattıklarına göre Amyntas Mezarı’ndan aşağı bakıldığında Telmessos Antik Tiyatrosu ve Apollon Tapınağı rahatlıkla görülmektedir.Fethiye’de yaşanan depremlerden ötürü tiyatro büyük hasar görmüş , Apollon Tapınağı’na ait bir kalıntı da kalmamıştır.
Bana kalırsa şu an kalıntısı bile olmayan Apollon Tapınağı döneminde önemli bir yere sahipti…Çünkü Likya Bölgesi yılın büyük bölümünü güneşli ve sıcak geçirdiği için Işık Ülkesi olarak adlandırılmaktaydı..Işık ve Güneş Tanrı Apollon ile özdeşleştirilmiş kavramlardır…Delos Adası’nda doğmuş olan Tanrı Apollon’un Likya Bölgesi’ni kendi ülkesi olarak seçtiği söylenir.
Amyntas Mezarı’nda Texier’den başka birçok kişinin de imzası bulunmakta…Cemil , Ayşe , Ahmet , Fatma…Ama maalesef Texier kadar estetik değiller ve imza için kullandıkları mavi sprey boya son derece kötü… Umarım gün gelir insanımız tarihi eserler üzerine duygularını yazmaktan vazgeçerler…
Muhtemelen Charles Texier ile aynı noktada durdum ve aşağı baktım…Bir sürü derme çatma yapı gördüm …Telmessos Tiyatrosu’nu seçemedim bile …
27.09.2010
Yazan: Dimitri Daravanoğlu
Fotoğraflar: Dimitri Daravanoğlu