Antik Yunan Dönemi'nde Dalış

Antik Yunan Dönemi’nde Dalış

‘…Gemilere geçit yaptırılırken şöyle bir şey oldu: Pers donanmasında Skioneli Skyllias adında birisi vardı, zamanın en iyi dalgıcıydı; Pelion dolaylarında gemiler battığı zaman, Perslerin birçok değerli eşyasını kurtarmış, kendisi için de epeyce birşeyler toplamıştı…’

Herodotos, Tarih, 8.Kitap 8.

Dalış, Tüplü Dalış ya da Scuba…Herhalde keyif aldığım iki üç aktiviteden biri benim için. Hatta hep derim, Arkeoloji okusaydım kesin Sualtı Arkeolojisi’ne ayrı bir merakım olurdu. Arkeoloji okuyamadım ama Bir Yıldız da olsa tüplü dalış belgesini alabildim. Durum böyle olunca, okuduğum Antik Yunan eserlerindeki ‘Dalgıç’ kelimesi benim için hep özel oldu ve araştırmaya başladım. Yabancı kaynaklarda Antik Çağlar’da Dalış üzerine çok fazla araştırma varken, ülkemizde Dalış’ın bu kadar sevilmesine rağmen böyle bir araştırma olmaması beni araştırmaya iten bir neden oldu.

Aslına bakılacak olursa, insanoğlunun su altına olan merakı çok eski yıllara dayanıyor. M.Ö. 3000 dolaylarına… M.Ö.2800 yıllarına tarihlenmiş olan ünlü Sümer Destanı Gılgameş’de , Gılgameş’in ağırlık kullanarak suyun dibine indiği anlatılıyor. İlgi alanım daha çok Yunan Tarihi olduğu için, bu yazıda o dönemden örnekler vereceğim.

Deniz… Bugün hala keşfedilmemiş bir çok noktası olan, asırlardır dibinde ne olduğu merak konusu olan, dünyanın yaklaşık 3/4’ünü oluşturan bambaşka bir alem…Toplumların gelişiminde büyük payı olan yaşam kaynağı. Antik Yunan Dönemi’ni denizsiz düşünmek imkansızdır. Bütün kaynaklarda, bugün filmlere bile konu olmuş, tarihin en önemli deniz savaşlarına tanıklık ederiz. Peloponnessos Savaşları’nda Atina Donanması’nı över durur Thukydides. Yunan Toprakları’ndan Troya’ya da gemilerle gelmemiş midir Akhalar ?

Peki gemicilikten başka, deniz altına indiler mi Antik Yunan Dönemi insanları ?

Antik Yunan Dönemi’nde dalgıçların olduğu sinyalini aslında Homeros veriyor bizlere. M.Ö.1250 yılına tarihlenen Troya Savaşı’nda asker dalgıçlardan bahsediyor. Ardından Herodotos M.Ö.5.yy’da bize konuyu biraz daha açıyor. Dönemin en iyi dalgıcı Skyllias’dan ( Scyllias ) bahsediyor.

Skioneli Skyllias ( M.Ö.480 ∼)

Herodotos’un Tarih’inde Urania’ya , yani 8.kitaba gelince, 8.bölümde Skyllias karşılar okurları. Kendisi hakkında daha fazla da bilgi yoktur bu kitapta.

Yunanlılar’ın Perslere karşı verdiği mücadelede Pers Donanması’nda Skione kentinden Skyllias diye çok iyi bir yüzücü ve dalgıç, batan gemilerden eşyaları kurtarmış ve kendisi de hakkını almıştır. Her ne kadar Pers Donanması’nda olsa da Skyllias aslında bir Yunan’dır. Diyeceksiniz, o halde niye Persler tarafında ? Yunanlar’ın Perslere karşı verdiği mücadelede, bazı Yunan kentleri Persler tarafında yer almıştır. Fakat dalgıcımız Skyllias Yunan tarafına içten içe geçmek istemiştir. Herodotos şaşırarak anlatır Skyllias’ın nasıl Yunanlar’a ulaştığını. Aphetai’den denize dalıp Artemision’dan çıkmıştır Skyllias. Aşağı yukarı 80 stadion der Herodotos bu mesafeye, bizim anlayacağımız cinste 80x 177,6 metre, yani 14,2 km. Yazım dilinde, Herodotos’un pek inanmadığı farkedilmektedir.

Yukarıdaki haritada yeşil renk ile çerçevelenmiş kısım, Skyllias’ın yüzerek geçtiği alanı göstermektedir.

Herodotos’un Skyllias hakkında verdiği bilgiler bu kadarken, konuyu araştırdıkça, Apollonides’in Scyllos, Plinius ve Pausanias’ın ise Scillis olarak, Skyllias’tan bahsettiği görülmektedir. Bu kaynaklarda Scyllias’ın Cyane isimli bir kızı olduğu, onun da babası gibi çok iyi yüzdüğü ve baba kızın dalıp Pers gemilerinin çapalarını söktüğü söylenmektedir. Hatta bu kahramanlıklarından dolayı heykellerinin yapılıp Delphoi Tapınağı’na yerleştirildiği ardından Cyane heykelinin Nero tarafından Roma’ya getirildiği söylenmektedir.

Thukydides’in eserinde Dalgıçlar ( M.Ö.415 )

Antik Yunan Dönemi’nde Atinalılar’ın belki de aldığı en büyük yenilgidir Sicilya Kuşatması. Tarihin en önemli deniz savaşlarından biridir. Peloponneos Savaşları’nın son döneminde, Atinalılar’ın Syrakusai’yi kuşatmış fakat düşünülenin aksine büyük hezimet yaşamışlardır.

Bu kuşatma sırasında, Syrakusaililer limanın iç kısımlarına, Atina gemilerini engellemek adına kazıklar çakmıştır. Fakat kuşatma sırasında, Atina Donanması’ndaki dalgıçlar dalarak testerelerle bu kazıkları kesmişlerdir.

Aristotales’in Dalış Çan’ı ( Diving Bell ) :

Aristotales’in Problemata isimli eserinde 32.kitapta kulak problemlerinden bahseder. Dalgıçlar üzerinden örnekler verir bu kısımda. Dalgıçların neden kulak zarları zarar görür? Dalgıçlar neden kulaklarına sünger takarlar? Bu soruları sorar Aristotales. Hatta kulak kiri neden acıdır diye de sorar. Bu bölümde Aristotales bir icattan bahsetmiştir. Çan formunda kapalı bir kazanın, içine su almadan ve içerisindeki havayı muhafaza ederek suya batırılarak dalınabileceğinden bahsetmiştir.

1616 yılında Franz Kessler, geliştirilmiş bir Dalış Çanı yapmıştır.

Büyük İskender’in Tyre Kuşatması’nda Dalgıçlar ( M.Ö. 332 )

Flavius Arrianos’un İskender’in Seferi adlı eserinde Tyre Kuşatması’nda dalgıçlardan bahseder. Bu noktadan sonra şunu iyice anlamaktayız ki, deniz savaşlarında dalgıçların rolleri büyük. Tyre Kuşatması’nda, Tyreli dalgıçlar, Büyük İskender’in gemilerini çapalarından keserek ayırmışlardır. Bunun üzerine Büyük İskender, ip yerine zincir kullanarak bu problemi aşmıştır.

Bu konuda Büyük İskender üzerine daha çarpıcı olan, Büyük İskender’in bir cam varil ile denizin dibine bir yolculuk yaptığı rivayetidir. Aslında düşününce, Aristotales’in öğrencisi olup onun düşüncesinden etkilenmiş olması doğal gözükmektedir. Fakat bu sadece bir rivayettir.

M.S.3.yy’da Büyük İskender üzerine ilk Yunanlar tarafından, mitoloji ve fantastik kurgu ağırlıklı eserler yazılmıştır. Daha sonraları bu eserler yayılarak 4. ve 16.yüzyıllar arasında birçok farklı kültüre girmiştir. ‘Historia Alexandri Magni’ ismiyle çıkıp günümüzde ‘Alexander Romance’ olarak bilinmektedir.

Yukarıda İslam Dönemi Resim Sanatı’na ait bir Büyük İskender çizimi görülmektedir. Bu çizimde, Büyük İskender cam bir varil içerisinde denize dalmıştır. Burada Büyük İskender, İslam Sanatı’ndan ötürü kendi döneminden daha farklı resmedilmiştir.

Yukarıda bulunan Yunan pulunda ise 1340 yılında yapılmış olduğu düşünülen bir betimleme gözükmektedir.

Resimlerden de anlaşıldığı gibi Büyük İskender’in cam bir varil içerisinde deniz altına inmesi bir efsane olarak kabul görmüştür. Fakat o döneme ait bu konuyla ilgili bir kaynak yoktur. Arrianos’u güvenilir bir kaynak olarak ele aldığımızda, bu dalış efsanesinden bahsedilmemiştir.

Sonuç Olarak :

Antik Yunan Dönemi’nde denizciliğe önem verildiği gibi, dalgıçların da ayrı bir önemi vardır. Kaynaklar daha çok donanma üzerine veriler verse de, deniz kenarında yaşayan bir milletin denizin dibine inmemesi kabul edilemez. Deniz’in Antik Yunan Kültürü’ndeki önemi Yunan Mitolojisi’nden de anlaşılmaktadır.

Antik Yunan Dönemi’nde genel olarak serbest dalış, sünger avcılığı ve deniz savaşlarında uygulanmıştır. İçi boş bir bitki gövdesini ( kamış olduğunu varsayıyorum ) şnorkel olarak kullandıkları da söylenmektedir.

Antik Yunan Dönemi’nde Dalış başlıklı bu araştırmamı, farklı kaynaklara ulaşıp yeni veriler elde ettikçe güncelleyeceğim. Başta da söylediğim gibi yabancı kaynaklarda Dalış Tarihi üzerine çok fazla araştırmalar, ödevler, tezler yazılmış. Fakat Türkçe olarak bir kaynak bulamadım. Umarım ilgilenenler için faydalı olmuştur.

17.10.2014

Yazan : Dimitri Daravanoğlu

Kaynakça :

1-) Herodotos , Tarih , Çev.Müntekim Ökmen ,Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları , İstanbul 5.Basım 2008

2-) Arrianos , İskender’in Seferi , Çev. Furkan Akderin , Alfa Yayınevi , İstanbul , 2005

3-) Thukydides, Peloponnessos Savaşları, Çev.Furkan Akderin, Belge Yayınları, İstanbul, 2010

4-) Monty Halls – Miranda Krestovnikoff, Scuba Diving, DK

5-) http://archive.org/stream/worksofaristotle07arisuoft/worksofaristotle07arisuoft_djvu.txt